Frans Vermeulen | Artikel verscheen op 18 juli 2022 in het Brabants Dagblad
“We moeten wat met Rusland, het kan niet anders”. Zo vat ik het artikel van Chris van Mersbergen samen, dat verscheen in BN/DeStem en het Brabants Dagblad van 21 juni jl. over het Nederland-Rusland Centrum in Groningen, kennelijk met de bedoeling om een genuanceerder beeld te schetsen over de oorlog in de Oekraïne dan wij, lezers, dagelijks krijgen voorgeschoteld in de media. Natuurlijk moeten we ‘wat met Rusland’ en dat hadden we al moeten doen in 1945. Daarom vind ik dat de reactie van het Nederland-Rusland Centrum veel te laat komt. Wij, de westerse alliantie, hebben meerdere keren de kans voorbij laten gaan om een goede relatie met de Russen op te bouwen. Bovendien komt Het Centrum met een argument dat geen hout snijdt. Het wijt de moeilijke relatie tussen beide landen aan het ‘anders-zijn’ van de gemiddelde Rus, maar ik denk dat de dominante kijk van het westelijk deel van Europa ten opzichte van het oostelijk deel het echte probleem is. Sterker nog: wij, westerlingen hebben alsmaar niet in de gaten hoezeer we de Russen vernederen door hen als ‘onbetrouwbaar’ en ‘agressief’ af te schilderen, terwijl we onszelf zien als vreedzaam en betrouwbaar.
Vraag een doorsnee Nederlander wie Hitler verslagen heeft en hij zal antwoorden: “Wij, de geallieerden”. Stel dezelfde vraag aan een doorsnee Rus en die zal zeggen: “Wij, Russen”.
Dan is het toch klip en klaar dat er over zo’n helder feit een enorm misverstand leeft? Ik was in 1990 met een gezelschap uit Goirle in Krasnogorsk en in Moskou en we hadden contact met gewone mensen, die zich allen uitspraken over de wens om tot een Europese federatie te komen. Als redactie van Schering & Inslag vroegen wij Gorbatsjov om zijn mening en hij liet onmiddellijk weten dat hij er net zo over dacht. Zijn tekst is bij mij ter inzage. Kortom, Russen zijn inderdaad net zulke mensen als wij, maar er is één verschil: wij kijken door een gekleurde bril, terwijl zij de harde werkelijkheid zien met hun eigen ogen. Ze hebben niet alleen veertig (!) keer zoveel slachtoffers te betreuren gehad als wij, het waren ook de Russen die in 1942 de eerste klap opvingen van een door en door crimineel, moorddadig en mensonterend Duits regime. De slag van Stalingrad kwam bij de Duitsers zó hard aan, dat hun slagkracht definitief werd gebroken. Het is niet overdreven te zeggen, dat het de Russen zijn geweest die de invasie van de geallieerden op 6 juni 1944 mogelijk hebben gemaakt. De geallieerden verschenen twee volle jaren ná de Russen op het strijdtoneel.
Pas als je zelf als Nederland-Rusland Centrum je roze bril afzet, kun je begrijpen waarom Poetin zich nu misdraagt. Het is een mechanisme dat altijd werkt: wie steeds als crimineel wordt weggezet, zal op een gegeven moment de neiging niet kunnen weerstaan om zich als crimineel te gedragen. Wie steeds als rebelse inlander wordt beschouwd, zal op een moeilijk moment niets anders weten te doen dan in opstand te komen (Indonesië, 1945). Zo is het ook met de relatie Nederland-Rusland en in wijder verband met de relatie tussen de westerse wereld en Rusland. In hoge mate geldt dat Rusland zich “keurig” gedraagt naar de beeldvorming die wij van Rusland hebben en alsmaar blijven uitbazuinen. Rusland reageert als de gebeten hond. Fout natuurlijk, maar wel begrijpelijk. Kortom: Russen reageren als gewone mensen, net als wij. Als wij in hun situatie zouden worden geprest, dan zouden wij ons waarschijnlijk net zo gedragen als zij, ziek van schaamte en woede. Tenslotte: mensen die denken dat ik hiermee de inval in Oekraïne als ‘minder erg’ voorstel, bewijzen mijn gelijk: ze denken vanuit de meerwaarde van de westerse wereld ten opzichte van het ‘mindere’ Rusland, en dát is dus het echte probleem.