Dostojevski stelde “dat de mensen geneigd zijn tot irrationaliteit, zelfsabotage en wreedheid, en liever de hun beschikbare vrijheid gebruiken om hun eigen welzijn te ondermijnen, dan de rede of het verstand te volgen”.

Door: Frans H. Micklinghoff

Planeet Aarde op ramkoers

De ruimtetelescoop James Webb stuurt, eind januari aangekomen op zijn bestemming op 1,5 miljoen kilometer van de Aarde, haarscherpe foto’s van de Magelhaense Wolk. Op die foto’s zijn honderdduizenden sterren individueel te onderscheiden. De telescoop is in staat om licht op te vangen van sterrenstelsels waarmee 13 miljard terug in de tijd kan worden gekeken. Ook het stof tussen die sterren is duidelijk te zien. Stof? Misschien is dat ‘stofje’ wel zo groot als de Aarde. Of misschien wel duizend keer zo groot! Zou zo’n stofje bewoond zijn, dan zouden deze bewoners misschien wel een blik kunnen slaan op de planeet Aarde. Zij zouden dan na enig gadeslaan moeten vaststellen dat deze planeet door een uitermate zwakzinnig volkje wordt bewoond. Schouderophalend zouden ze constateren dat die aardbewoners hun beperkte intelligentie en primitieve middelen voornamelijk gebruiken voor de vernietiging van hun habitat en vooral voor het uitroeien van de eigen soort en alles waarvan zij zo afhankelijk zijn.

Tolerantie en nepnieuws

Je moet in deze tijd van goede huize komen om de conclusie van Dostojevski te kunnen tegenspreken. Maar toch zijn er filosofen, zoals Toergenjev, die zochten naar antwoorden op de vraag hoe om te gaan met radicalisme, revolutie en maatschappelijke desillusies. Zij dachten na over vormen van protest, gematigdheid en idealisme. Het is een jammerlijke zaak dat deze filosofen tegenwoordig zo weinig aandacht krijgen en nauwelijks worden bestudeerd. Tolerantie is de hoogste waarde van onze tijd. Het hedendaagse begrip van tolerantie omvat niet alleen de aanvaarding van andere meningen, het omvat het vreedzaam en democratisch samenleven van alle bevolkingsgroepen, ongeacht hun voorgeschiedenis, cultuur en identiteit. Het is ook de actieve wil de ander te begrijpen in het waarom van die afwijkende gedachte. Hier past een van de vele uitspraken van Spinoza: “Men moet noodzakelijkerwijs de vrijheid om te oordelen toestaan en de mensen zo regeren dat, hoe verschillende en tegenovergestelde meningen zij ook openlijk koesteren, zij toch eendrachtig samenleven”. Maar wanneer we het nieuws volgen blijkt dit bepaald niet zo vanzelfsprekend te zijn. Het corona-monster sloop binnen en de tolerante samenleving, waar we daarvoor zo trots op waren, was in één klap verdwenen naar het rijk der fabelen. Het leek wel of ineens iedereen op ramkoers lag met alle ‘anderen’. Het ‘nepnieuws’ tierde welig en het werd moeilijk zoeken naar de waarheid tussen echte en quasi feiten en meningen.

Verzet, verzet, verzet

Eind februari 2022 viel Rusland de soevereine staat Oekraïne met een enorme legermacht binnen en dacht binnen een paar dagen met bloemen zwaaiende bewoners in de straten van Kiev te worden binnengehaald. Dat was een misrekening! “Een volk dat voor tirannen zwicht, Zal meer dan lijf en goed verliezen, Dan dooft het licht” … Dit zijn drie regels uit een gedicht van Hendrik Mattheus van Randwijk (Gorinchem 9 november 1909 – Purmerend 13 mei 1966, journalist en dichter, verzetsleider en medeoprichter en eerste hoofdredacteur van Vrij Nederland). Deze regels staan op het monument ter nagedachtenis aan de verzetsstrijders die op de Waalsdorpervlakte zijn gefusilleerd. Waarschijnlijk kent geen Oekraïner het gedicht van Van Randwijk, maar zij handelen wel in die geest. Want zij beseffen dat als zij niet vechten zij meer verliezen dan lijf en goed!! Laten we ons beperken tot de feiten. Oekraïne is NIET Rusland met een forse legermacht binnen gevallen. Rusland is WEL Oekraïne binnengevallen met een forse legermacht. Het lijkt me dat we Rusland kunnen aanmerken als ‘de agressor’. En wat voor argumenten Rusland ook aanvoert voor deze aanval, een soevereine staat val je niet zomaar binnen. Wat voor naam of kwalificatie Poetin aan deze inval ook geeft (‘speciale operatie’, ‘vredesmissie’), het blijft het schenden aan alle kanten van internationaal- en volkerenrecht. De Russische troepen moeten weer terug in hun kazernes. Oekraïne verzet zich dan ook terecht! Zoals Nederland zich terecht verzette na 10 mei 1940 na de Duitse inval. Want als een volk voor tirannen zwicht … dan dooft het licht!

Waarheid

Het eerste wat sneuvelt in een oorlog is de waarheid. Wij worden in West-Europa redelijk betrouwbaar geïnformeerd over de stand van zaken op het slagveld. Wie goed het nieuws over deze oorlog volgt weet hoe meedogenloos aan beide kanten de strijd wordt gevoerd. Maar de Russische troepen breken wel door alle grenzen van toelaatbaarheid (voor zover daar sprake van kan zijn in een oorlogssituatie) en oorlogsrecht met hun beschietingen op burgerdoelen. Het is dan ook een goede zaak dat nu al allerlei feiten worden vastgelegd, zodat het later tot een berechting van begane oorlogsmisdaden kan komen. Veel zal het niet helpen, want het blijft ‘nakaarten’ en, zoals we hebben gezien bij het MH 17 proces, heeft Rusland lak aan internationaal recht en het Internationaal Gerechtshof en aan het Internationaal Strafhof al helemaal. De waarheid is dat Poetin met zijn inval het tegenovergestelde bereikt van wat hij had willen bereiken. Zweden en Finland willen en zullen nu ook tot de NATO toetreden. De EU zoekt nu een geitenpaadje om Oekraïne in een of andere vorm erbij te betrekken. Polen, Estland, Letland en Litouwen krijgen nu extra steun en hulp opdat zij hun zelfstandigheid en soevereiniteit kunnen bewaren en verdedigen. En Rusland verspeelt de sympathie in grote delen van de wereld door te dreigen met het gebruik van tactische nucleaire wapens.

Cultuurverschil

De echte waarheid over waarin Rusland en Oekraïne van elkaar verschillen? In Rusland zit iedereen die bekend is als Jehovagetuige achter tralies in een werkkamp in Siberië. In Oekraïne waren en zijn de Jehovagetuigen vrij om hun boodschap uit te dragen en wordt hen daarbij geen strobreed in de weg gelegd. Dat is nu ‘verschil in cultuur’! Met de beginregels van het gedicht van Van Randwijk in gedachten: Oekraïne vecht opdat het licht blijft branden; in Rusland brandt al lang geen licht meer. Helaas kunnen we niet in de toekomst kijken, maar we moeten vrezen dat het nog heel lang gaat duren voordat de kanonnen zwijgen en het gezonde verstand zegeviert. Hoe dit gaat aflopen? Zo ongeveer iedereen in Rusland die tegen deze oorlog was zit achter tralies. De man die oppositie wilde voeren, de uitdager van Poetin, is opgepakt en veroordeeld tot jaren strafkamp ergens ver weg in de Oeral. Wellicht is het wachten op een nieuwe Russische Revolutie. Maar we betwijfelen of het Russische volk, zo het dat wil, wel in opstand kan komen. De waarheid? Geef je toe aan tirannen, dan dooft het licht. Dan wordt het heel donker! Misschien nog enkele maanden, wellicht nog enkele jaren en we worden wakker in een totaal veranderde wereld, in een ‘nieuwe wereld’. De alom bekende regel uit de Bijbel: ‘Zie, ik maak alles nieuw’ – krijgt zo een wel heel diepe betekenis!